شناخت رفتار رویدادهای سیل به‌ویژه در خصوص کاربری‌های بخش کشاورزی، فرسایش کناری رودخانه و از دست رفتن سرزمین، عدم اطلاع صحیح از تغییرات متوالی بستر و مسیر رودخانه در سال‌های آتی استفاده از سامانه‌های پیش‌بینی را ضروری نموده است. هدف این پژوهش مکان‌یابی نقاط بحرانی سیل‌خیز حوزه آبخیز ارس میانی و پیش‌بینی مخاطرات از طریق روش‌های تلفیقی سنجش‌ازدور با مدل سلول‌های خودکار و زنجیره مارکوف است. در اجرای این پروژه نقشه‌های تغییرات موقعیت کانال رودخانه ارس میانی با استفاده از تصاویر سنجنده TM، +ETM در سه دوره زمانی سال‌های 2000، 2010 و 2023 تهیه شدند پس از صحت‌سنجی نقشه‌ها و آشکارسازی تغییرات دو دوره 2000 و 2010 ضریب کاپا و ماتریس مشخص شد. به‌منظور ارزیابی مدل زنجیره مارکوف، نقشه تغییرات موقعیت کانال رودخانه برای سال 2023 پیش‌بینی و تهیه شد سپس ماتریس خطای بین نقشه حاصل از مدل‌سازی توسط این روش با تصاویر 2023 همراه با بازدید میدانی مورد ارزیابی قرار گرفت. درنهایت تغییرات مورفولوژی مسیر جریان رودخانه برای چشم‌انداز افق 2030، پیش‌بینی و نقشه پهنه‌بندی مخاطرات کاربری تهیه شد. نتایج نشان می‌دهد مساحت واحدهای کاربری اراضی رودخانه در محدوده بافر 3000 متر از حاشیه شمالی و جنوبی رودخانه ازنظر کوه و دشت از مقدار 119354 هکتار در سال 2000 به حدود 96000 هکتار در افق 2030 می‌رسد که کاهش وسعت دشت و مراتع را شامل شده در عوض اراضی کشاورزی در حاشیه جنوبی از 7346 هکتار به بیش از 22000 هکتار خواهد رسیدنتایج اعتبارسنجی نقشه کاربری اراضی استخراج‌شده برای سال 2023 نشان داد که میزان صحت کلی استخراج کاربری اراضی حدود 93 درصد، میزان کاپای کلی برابر با 95/0 است تغییرات کانال رودخانه نسبت به اراضی کشاورزی حاکی از آن است که افزایش سطح کانال در سال 2010 نسبت به سال 2000 نزدیک به 60 درصد بوده است. بیشترین پیشروی کانال در اراضی کشاورزی در دوره اول است که حدود 160 هکتار از اراضی کشاورزی به کاربری کانال تبدیل‌شده است. همچنین با توجه به سیاست‌های دیپلماسی و اقتصادی در منطقه گسترش مناطق آزاد تجاری خدآفرین و ارس از 316 هکتار به بیش از 3000 هکتار می‌رسد.
habibzadeh A, Habibi A, eslahi M. Assessment and Prediction of Land Use Changes in the Middle Aras watershed using a Modeling Approach. jwmseir 2025; 19 (69) : 7 URL: http://jwmsei.ir/article-1-1207-fa.html
حبیب زاده احد، حبیبی علیرضا، اصلاحی مهدی. ارزیابی و آینده‌پژوهی مخاطرات کاربری اراضی حوزه ارس میانی با رویکرد مدل‌سازی. مجله علوم ومهندسی آبخیزداری ایران. 1404; 19 (69) :114-127
به اطلاع کلیه نویسندگان ، محققین و داوران محترم می رساند:با عنایت به تصمیم هیئت تحریریه مجله علمی پژوهشی علوم و مهندسی آبخیزداری فرمت تهیه مقاله به شکل پیوست در بخش راهنمای نویسندگان تغییر کرده است. در این راستا، از تاریخ ۱۴۰۳/۰۱/۲۱ کلیه مقالات ارسالی فقط در صورتی که طبق راهنمای نگارش جدید تنظیم شده باشد مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
