در دهههای اخیر، رویداد خشکسالی در بسیاری از کشورها رشد حداکثری داشته است. امروزه اولین نشانههای خشکسالی شدید و طولانیمدت در کاهش میزان بارندگی مشاهده میشود. به طبع آن در طول یک دوره خشک، تبخیر و تعرق پتانسیل میتواند افزایش یابد، در ادامه میزان ذخیره رطوبت خاک تحت تأثیر این شرایط شروع به کاهش میکند و در نتیجه تغذیه آب زیرزمینی کاهش مییابد. منطقه مورد مطالعهپژوهش حاضر، کشور ایران است. بهمنظور بررسی تغییرات مؤلفههای هیدرواقلیمی در کشور با استفاده از دادههای ماهوارهای GLDAS ابتدا دادههای بارش، تبخیر و تعرق، آب سطحی و آب زیرزمینی با مقیاس مکانی 25 کیلومتر در دوره آماری 20 سال از پایگاه Google Earth Engine دریافت شد. در ادامه برای پردازش سیگنال مؤلفههای بارش، رواناب و آب زیرزمینی شاخصهای خشکسالی هواشناسی، هیدرولوژی و آب زیرزمینی 12 ماهه در هر اقلیم کشور محاسبه شد. همچنین در بین موجکها، تبدیل موجک گسسته برای تحلیل روند و شناسایی الگوهای نوسانی در دادههای هیدرولوژیکی و اقلیمی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج تحلیل روند حاصل از آزمون من-کندال نشان داد برای مؤلفه بارش این مؤلفه تقریباً در تمام مناطق کشور روند کاهشی و غیرمعنیدار بوده است. سایر مؤلفهها نیز بهطبع کاهش بارش تغییرات کاهشی و معنیدار در غالب مناطق کشور داشتهاند. نتایج حاصل از بررسی روند خشکسالیها با تحلیل موجک در اقلیمهای مختلف کشور نشان داد روند فرکانس Approximation که نشاندهنده تغییرات کلی است، در تمام کشور روندی مشابه دارد. نتایج در روند فرکانس Detail نیز نشان داد در شاخص SPI و SSI نوسانات در اقلیمهای مرطوب به مراتب بیشتر از اقلیمهای با خصوصیات خشک بوده است که از مهمترین دلایل آن میتوان به تنوع بارندگی، منابع آبی بیشتر و پیچیدگی ساختار هیدرولوژی اشاره نمود. همچنین تغییرات در سطح آب زیرزمینی در مقایسه با سایر شاخصها بسیار کمتر بوده است و این شاخص جزئیات بسیار کمتری در فرکانسهای بالا و پایین روند آن مشاهده شد که دلیل آن را میتوان تأخیر زیاد واکنش آب زیرزمینی به بارندگی یا خشکسالی هواشناسی دانست. از طرفی فرکانس خشکسالی هیدرولوژی دارای نوسانات بسیار زیاد جزئیات حتی در سطوح بالا داشت که این موضوع ناشی از وابستگی شدید منابع آب سطحی کشور به بارندگی است.
Nori A, moosvai V, MoradiRekabdarkolaei H. Temporal-spatial analysis of changes of some hydroclimatic components in Iran. jwmseir 2025; 19 (68) : 4 URL: http://jwmsei.ir/article-1-1191-fa.html
نوری علی، موسوی وحید، مرادی رکابدارکلائی حمیدرضا. تحلیل زمانی-مکانی تغییرات برخی مؤلفههای هیدرواقلیمی در ایران. مجله علوم ومهندسی آبخیزداری ایران. 1404; 19 (68)
به اطلاع کلیه نویسندگان ، محققین و داوران محترم می رساند:با عنایت به تصمیم هیئت تحریریه مجله علمی پژوهشی علوم و مهندسی آبخیزداری فرمت تهیه مقاله به شکل پیوست در بخش راهنمای نویسندگان تغییر کرده است. در این راستا، از تاریخ ۱۴۰۳/۰۱/۲۱ کلیه مقالات ارسالی فقط در صورتی که طبق راهنمای نگارش جدید تنظیم شده باشد مورد بررسی قرار خواهد گرفت.