:: دوره 12، شماره 40 - ( 1-1397 ) ::
جلد 12 شماره 40 صفحات 22-11 برگشت به فهرست نسخه ها
تغییرات شاخص‌های جریان و فرسایش‌پذیری شیاری تحت تأثیر شدت باران در خاک مارنی
علی رضا واعظی* ، مجید فرومدی
چکیده:   (6197 مشاهده)

فرسایش شیاری که در نتیجه تمرکز رواناب بر شیب به وجود می‌آید، یکی از انواع مهم فرسایش خاک در دامنه‌ها به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک با پوشش گیاهی ضعیف است. به همین دلیل، شناخت عوامل مؤثر بر آن از اولویت بالایی برخوردار است. فرسایش‌پذیری شیاری بیان‌گر سهولت جدا شدن ذرات خاک و انتقال آن‌ها توسط نیروی برشی آب در شیار است. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر شدت باران بر تنش برشی جریان (t) و فرسایش‌پذیری شیاری (Kr) در خاک مارنی انجام گرفت. آزمایش در 10 شدت باران از 10 تا 100 میلی‌متر بر ساعت با مدت ثابت یک ساعت با سه تکرار در شرایط آزمایشگاهی انجام گرفت. نمونه‌های خاک مارنی از منطقه نیمه‌خشک غرب زنجان برداشت گردید و در فلومی به طول 4 متر و عرض 9/0 متر ریخته شد. فرسایش شیاری در سه شیار دست‌ساز تحت شرایط آزمایشگاهی بر اساس مدل WEPP مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که فرسایش‌پذیری شیاری در کنار شاخص‌های جریان شامل سرعت، دبی، غلظت و تنش برشی تحت تأثیر شدت باران قرار دارد (001/0p<). شدت باران 30 میلی­متر بر ساعت به عنوان شدت باران آستانه برای شروع تنش برشی ( N.m-23-10×37/2) و ایجاد فرسایش شیاری (kg.N-1.s-1 018/0) بود. با افزایش شدت بارندگی، فرسایش‌پذیری شیاری افزایش یافت (01/0>p و 92/0R2=). این نتیجه به دلیل افزایش ضربه قطرات باران و تخریب بیش­تر ساختمان خاک بود که تولید بیش‌تر جریان متمرکز در شیارها را به دنبال داشت. برخلاف سایر شاخص­های جریان، تنش برشی و غلظت جریان از روند ثابتی همگام با افزایش شدت باران پیروی نکردند. از بین شاخص­های جریان، سرعت جریان عاملی مهم در تبیین الگوی تغییرات فرسایش‌پذیری شیاری تحت شدت­های باران بود به طوری که رابطه­ای قوی بین آن دو مشاهده شد (001/0>p و 99/0= R2). به طور کلی این پژوهش نشان می‌دهد که شدت بارندگی عاملی مهم در تغییر شاخص‌های جریان و فرسایش‌پذیری شیاری در خاک مارنی است.

واژه‌های کلیدی: جریان متمرکز، سرعت جریان، شدت باران آستانه، فرسایش شیاری
متن کامل [PDF 730 kb]   (2104 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1395/2/28 | پذیرش: 1395/7/27 | انتشار: 1396/12/23


XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 12، شماره 40 - ( 1-1397 ) برگشت به فهرست نسخه ها