فرسایش شیاری که در نتیجه تمرکز رواناب بر شیب به وجود میآید، یکی از انواع مهم فرسایش خاک در دامنهها به ویژه در مناطق خشک و نیمهخشک با پوشش گیاهی ضعیف است. به همین دلیل، شناخت عوامل مؤثر بر آن از اولویت بالایی برخوردار است. فرسایشپذیری شیاری بیانگر سهولت جدا شدن ذرات خاک و انتقال آنها توسط نیروی برشی آب در شیار است. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر شدت باران بر تنش برشی جریان (t) و فرسایشپذیری شیاری (Kr) در خاک مارنی انجام گرفت. آزمایش در 10 شدت باران از 10 تا 100 میلیمتر بر ساعت با مدت ثابت یک ساعت با سه تکرار در شرایط آزمایشگاهی انجام گرفت. نمونههای خاک مارنی از منطقه نیمهخشک غرب زنجان برداشت گردید و در فلومی به طول 4 متر و عرض 9/0 متر ریخته شد. فرسایش شیاری در سه شیار دستساز تحت شرایط آزمایشگاهی بر اساس مدل WEPP مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که فرسایشپذیری شیاری در کنار شاخصهای جریان شامل سرعت، دبی، غلظت و تنش برشی تحت تأثیر شدت باران قرار دارد (001/0p<).شدت باران 30 میلیمتر بر ساعت به عنوان شدت باران آستانه برای شروع تنش برشی ( N.m-23-10×37/2)و ایجاد فرسایش شیاری (kg.N-1.s-1018/0) بود. با افزایش شدت بارندگی، فرسایشپذیری شیاری افزایش یافت (01/0>p و 92/0R2=). این نتیجه به دلیل افزایش ضربه قطرات باران و تخریب بیشتر ساختمان خاک بود که تولید بیشتر جریان متمرکز در شیارها را به دنبال داشت.برخلافسایرشاخصهایجریان، تنش برشی و غلظت جریان از روند ثابتی همگام با افزایش شدت باران پیروی نکردند. از بین شاخصهای جریان، سرعت جریان عاملی مهم در تبیین الگوی تغییرات فرسایشپذیری شیاری تحت شدتهای باران بود به طوری که رابطهای قوی بین آن دو مشاهده شد (001/0>p و 99/0=R2).به طور کلی این پژوهش نشان میدهد که شدت بارندگی عاملی مهم در تغییر شاخصهای جریان و فرسایشپذیری شیاری در خاک مارنی است.
Vaezi A R, Foroumadi M. Flow characteristics and rill erodibility in relation to the rainfall intensity in a marl soil. jwmseir 2018; 12 (40) :11-22 URL: http://jwmsei.ir/article-1-634-fa.html
واعظی علی رضا، فرومدی مجید. تغییرات شاخصهای جریان و فرسایشپذیری شیاری تحت تأثیر شدت باران در خاک مارنی. مجله علوم ومهندسی آبخیزداری ایران. 1397; 12 (40) :11-22
به اطلاع کلیه نویسندگان ، محققین و داوران محترم می رساند:با عنایت به تصمیم هیئت تحریریه مجله علمی پژوهشی علوم و مهندسی آبخیزداری فرمت تهیه مقاله به شکل پیوست در بخش راهنمای نویسندگان تغییر کرده است. در این راستا، از تاریخ ۱۴۰۳/۰۱/۲۱ کلیه مقالات ارسالی فقط در صورتی که طبق راهنمای نگارش جدید تنظیم شده باشد مورد بررسی قرار خواهد گرفت.